فهرست مطالب:
ضرورت و اهمیت دوره پیش دبستانی (3 تا 6 سال)
حتماً شما هم در مقالات متعددی با این جمله روبرو شده اید که با تاکید فراوانی می گویند « دوره پیش دبستانی یکی از مهمترین و حساس ترین دوره های آموزشی کودکان می باشد». اما این جمله چه معنایی دارد و چرا در سال های اخیر روانشناسان بر حضور کودکان در مراکز پیش دبستانی و یا آموزش مهارت های پیش دبستانی در خانه توسط والدین تاکید دارند.
ویژگی های کودکان در دوران پیش از دبستان
برای پاسخ به این سوالات باید در مورد ویژگی های کودکان در بازه ی سنی 3 تا 6 سال صحبت کنیم. در این دوره سنی که دوره حساس رشد نام دارد، نقاط عطف رشد کودک شروع می شود. دوره حساس رشد دوره ای است که در آن مغز منعطف تر است و یادگیری مهارتی در آن بازه بسیار راحت تر و سریع تر انجام می گیرد و همچینین یادگیری صفات جدید در این دوره رشد و نمو پیدا می کند. در واقع نقاط عطف، مهارت هایی نظیر نام گذاری رنگ ها، نشان دادن محبت و پریدن روی یک پا و بکار بردن کلمات و جملات و… هستند که اکثر کودکان تا یک سن خاص میبایست بتوانند انجام دهند و تاخیر در یادگیری این مهارت ها منجر به از دست رفتن زمان طلایی یادگیری کودکان می شود و تحقیقات نشان داده است که یادگیری مهارت های موردنظر در مراحل بعدی سخت تر و حتی غیر ممکن می شود. به نحوی که حتی با قرار گرفتن در یک محیط آموزشی غنی نیز نمی توان این آسیب وارده به کودک را جبران کرد.
همانطور که کودکان در اوایل دوران کودکی خود رشد می کنند، دنیای آنها نیز شروع به شکوفا شدن خواهد کرد. آنها وارد مرحله استقلال و خودکفایی خواهند شد و سعی می کنند تا کارهای روزمره خود را مستقل تر انجام دهند. به عنوان مثال یاد می گیرند تنهایی به توالت بروند و یا لباس خود را به تنهایی بپوشند. در این دوره سنی کودکان بر روی بزرگسالان و کودکان خارج از خانواده بیشتر تمرکز خواهند کرد. آنها می خواهند بیشتر در مورد چیزهای اطراف خود کاوش کنند و بپرسند. تعامل آنها با خانواده و اطرافیانشان به شکل گیری شخصیت و طرز تفکر و حرکت آنها کمک می کند. در این مرحله کودکان باید بتوانند سه چرخه سواری کنند، از قیچی ایمنی استفاده کنند، تفاوت بین دختران و پسران را متوجه شوند، رنگ ها را بشناسد، با کودکان دیگر بازی کنند، بخشی از یک داستان را به خاطر بیاورند و آهنگی بخوانند.
اهداف آموزش پیش از دبستان
بهترین یادگیری دوران حساس رشد زمانی اتفاق می افتد که شرایط مساعد برای رشد کودک ایجاد شود. آموزش مناسب در بازه زمانی 3 تا 6 سال (دوران پیش از دبستان) می تواند این مسیر را هموارتر نماید و به شکوفایی هر چه بیشتر کودکان کمک کند. اما مهم ترین نکته در زمینه آموزش کودک هدف گذاری و تعریف حوزه های آموزش متناسب با بازه سنی 3 تا 6 سال و نیازهای کودکان در دوران پیش از دبستان است. این آموزش که پایه و اساس یادگیری کودکان در سال های دبستان و فراتر از آن را تشکیل می دهد باید به گونه ای تنظیم شود که کودکان را برای یادگیری خودآموز و برپایه اراده خویشتن آماده سازد. کودکان و بازی دو مفهوم گره خورده در هم است و از این روست که غالباً آموزش های دوران پیش از دبستان در قالب بازی هایی ارائه می شوند که کودکان را به مراکز آموزشی و آموزش علاقمند سازد. می توان اهداف آموزش پیش از دبستان را به صورت زیر تفکیک کرد:
- مهارت های جسمی و حرکتی
- مهارت های حرکتی درشت، تعادل
- مهارت های حرکتی ظریف
- هماهنگی چشم و دست
- مهارت های اجتماعی و خودیاری
- آموزش برقراری روابط اجتماعی و آشنایی با قوانین و مقررات.
- آشنایی کودکان با حقوق شخصی و اجتماعی خود.
- نظم و انضباط، عادات بهداشتی شخصی، سلامت و ایمنی.
- مراقبت از خود و مراقبت از دیگران.
- مهارت پذیرش خود و دیگران.
- مهارت همدلی، کنترل و شناخت عواطف و هیجانات.
- افزایش حس کنجکاوی، روحیه تحقیق، آموزش مهارت کارگروهی و همکاری، احترام متقابل و رشد و توسعه تفکر انتقادی.
- مهارت حل مسئله.
- مهارت های شناختی
- تقویت هوش کلامی، زبان بیانی و گفتار و درک و فهم و در نهایت کمک به مهارت خواندن و نوشتن در دبستان.
- تقویت حافظه کوتاه مدت، حافظه بلند مدت، حافظه فعال، حافظه شنیداری و حافظه دیداری.
- پرورش و تقویت دقت و تمرکز و سرعت العمل کودکان.
- پرورش هنر، خلاقیت و قوه تخیل .
- پرورش حواس پنجگانه و آشنایی با بدن و اندام های مختلف.
- آموزش مفاهیم ریاضی و علوم و رنگ ها.
تحقیقات انجام شده در مورد ضرورت آموزش پیش دبستانی
اهداف آموزشی ذکر شده در بالا، مواردی هستند که در مراکز پیش دبستانی به آن توجه می شود تا به رشد مهارتهای شناختی، اجتماعی و جسمی کودکان کمک کند و آن ها را برای ورود موثر و مستقل در جامعه و دبستان آماده سازد. تحقیقاتی بسیاری در زمینه اهمیت آموزش های پیش از دبستان انجام شده است. این تحقیقات نشان داده است که کودکانی که آموزش های فوق را به صورت منظم و منسجم و هدفمند دریافت کرده اند نسبت به کودکانی که این آموزش ها را دریافت نکرده اند، اختلاف عملکردی فاحش و معناداری را در دوران پسا پیش دبستانی داشته اند. زمانی که کودکان وارد دبستان می شوند، مشتاقند چیزهای جدیدی بیاموزند، اگر آموزش های درست در سال های پیش از دبستان برای کودکان ایجاد شده باشد، این امر باعث موفقیت بیشتر کودک در آینده خواهد شد. پیش دبستانی اولین مرحله آموزش رسمی کودکان است و چه خوب خواهد بود که این آموزش ها با کیفیت بالا و محتوایات غنی برای کودکان ارائه شود. زیرا هرچقدر آموزش ها کیفیت بالاتری داشته باشد، کودکان توانمندتر وارد مدرسه می شوند و موفقیت تحصیلی آنها محتمل تر خواهد بود.
در اینجا به چند مورد از نتایج تحقیقاتی در زمینه تاثیر آموزش پیش دبستانی بر عملکرد تحصیلی در سال های دبستان و مهارت های کودکان اشاره خواهیم کرد:
عصاری و همکاران در پژوهی بر روی دانش آموزان کلاس اول آذری زبان انجام دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را گذرانده اند، نسبت به کسانی که دوره پیش دبستانی را نگذرانده بودند پیشرفت تحصیلی بالاتری بخصوص در درس فارسی داشته اند. کاکیا در پژوهشی دیگر با هدف مقایسه کودکانی که دوره پیش دبستانی را گذرانده بودند و کودکانی که فاقد این تجربه بودند، دریافت که بین این دو گروه در زمینه درک مطلب و سرعت خواندن تفاوت بسیار بالایی وجود دارد. در تحقیقی دیگر که کاکیا در مقاله خود به آن اشاره کرده است، نشان داده شده است که دوره پیش دبستانی را گذرانده اند، از نظر آموزگارانشان فعال تر از کودکان هستند که این دوره را نگذرانده اند. هم در بحث های کلاسی فعال تر شرکت می کنند و هم علاقمندی بیشتری نسبت به مدرسه رفتن از خود نشان می دهند و پیشرفت تحصیلی آن ها نیز محسوس تر است. خانم شهودی و مفیدی در پژوهشی با عنوان مقایسه مهارت های نوشتاری در میان دانش آموزان پایه اول به این نتیجه رسیدند که دانش آموزان با تجربه گذراندن دوره پیش دبستانی نسبت به دانش آموزان فاقد این تجربه، از نظر مهارت املا و انشاء تفاوت معناداری وجود دارد و عملکرد بسیار بالاتری دارند.
